Ta’dil’in kelimeleri : Bunlar, râvîlerin ta’dilinde, yani onların adaletini takdir ederken kullanılan kelimelerdir. Ölçü ve ta’dil âlimleri, herhangi bir râvînin, rivayetlerinin makbul sayılması için gerekli adalet vasfına sahip olduğunu hükmederken bazı kelimeleri kullanmışlardır. Bu kelimeler, İbn Ebî Hatim’in tasnifinde dört mertebededir.
El-Zehebi bunlara bir mertebe daha ekleyerek beş yapmış, İbn Hacer de hepsine bir mertebe daha ekleyerek bunları altı mertebeye ayırmıştır. Buna göre İbn Ebî Hatim’in tasnifinde birinci mertebede bulunan ta’dil kelimeleri, el-Zehebi’nin tertibine göre ikinci mertebede, İbn Hacer’in tertibine göre ise üçüncü mertebededir. Bu mertebelerin her birindeki ta’dil kelimeleri farklıdır. Dolayısıyla her ta’dil kelimesi aynı zamanda râvisinin güvenilirlik derecesini de göstermektedir.
Ta’dil sözlerinin en üst derecesi, ta’dilde aşırılığa işaret edenlerdir. Bunların isimleri tafdil ekiyle gelir. İkinci derecede bulunan Evsaku’n-nâs, esbetu’n-nâs gibi ta’dil sözleri, birinci derecedekiler kadar olmasa da, râvilerin yüksek bir seviyede adil olduğunu gösteren sözlerdir. İleyhil-Münteha fi’t-tesebhut, lâ ahade esbetu minhû gibi sözler bu derecededir. İbn Ebî Hatim’e göre birinci derece ta’dil sözleri, ez-Zehebî ve el-Irakî’ye göre ikinci derece ta’dil sözleri, İbn Hacer’e göre üçüncü derece ta’dil sözleri, çok güvenilir râviler için kullanılan sözlerdir.
Sikatun, mutkinun, hujjatun, sebtun vb. Bu kelimelerden ikisi bir arada kullanılırsa ta’dilin ikinci derecesini gösterir. Sebtun -hujjatun, sikatun-mutkinun, sikatun-sikatun gibi. Ta’dilin dördüncü derecesindeki kelimeler sadukun, mahalluhu’s-sidku, leyse bihi bes’un vb. İbn Ebî Hatim, kendi tasnifine göre, adaleti hükmedilen râvilerin hadislerinin ikinci derecedeki bu kelimelerden biriyle yazılabileceğini, ancak bunların tekrar gözden geçirilmesi gerektiğini söylemiştir. 1136
İbnü’s-Salah’a göre bu kelimeler, ravilerin bilgi seviyesini göstermez. Bu bakımdan onun rivayetleri, ancak bilgi sahibi olduğu bilinen ravilerin rivayetlerine uyduğu ölçüde geçerlidir. 1137 İbn Ebî Hatim’in tasnifinde, üçüncü derecede bulunan beşinci dereceden ta’dil kelimelerinden biriyle adaletine hükmedilen ravilerin hadisleri yazılır ve incelenir. Ancak derece bakımından diğerlerinden daha aşağıdadır.
Şeyhûn vasatun, Ceyyidu’l-hadis, ile’s-Sıdkî ma huve ta’dil sözleri bu mertebedekilerdendir. Altıncı mertebedeki ta’dil sözleri ise sâlihu’l-hadis, makbulun, süwaylih gibi ta’dilin en zayıf şeklini gösteren sözlerdir. Hatta ta’dil ve ta’dil âlimlerinden bazıları bu mertebedeki sözlerin ta’dil değil, ta’dilin en hafif şeklini gösterdiği görüşündedirler.
Bir yanıt bırakın