Ta’dil Sözleri: Bunlar, ravileri yorumlamak, yani adil olup olmadıklarına hükmetmek için kullanılan sözlerdir. Cerh ve ta’dil bilginleri, herhangi bir ravinin, rivayetlerinin kabul edilmesi için gerekli adalet niteliklerine sahip olduğuna hükmettiklerinde bazı ifadeler kullanmışlardır. Bu kelimeler İbn Ebî Hatim’in tasnifinde dört düzeyde yer almaktadır.
Zehebi bunlara bir mertebe ekleyerek beşe çıkarmış, İbn Hacer de hepsine bir mertebe daha ekleyerek onları altıya bölmüştür. Buna göre İbn Ebî Hatim’in tasnifinde birinci seviyede yer alan ta’dil kelimeleri, ez-Zehebi’nin tasnifinde ikinci, İbn Hacer’in tasnifinde ise üçüncü seviyede yer almaktadır. Bu mertebelerin her birinde ta’dil kelimeleri farklıdır. Bu durumda ta’dil’in her kelimesi aynı zamanda râvinin güvenilirlik derecesini de gösterir. Ta’dil kelimelerinin en yüksek derecesi ta’dilde fazlalığı belirten kelimelerdir. Bunlar tafdîl ismiyle gelir.
İkinci seviyedeki Evsaku’n-nas, esbetu’n-nas gibi ta’dil kelimeleri birinci seviyedekiler kadar olmasa da anlatıcının yüksek düzeyde adil olduğunu gösteren kelimelerdir. . İleyhi’l-Muntehâ fi’t-tesebhut, lâ ahade esbetu minhu gibi ifadeler bu mertebededir. İbn Ebi Hatim’in rivayetinde birinci, ez-Zahebî ve el-Irakî’ye göre ikinci, İbn Hacer’e göre üçüncü sırada yer alan ta’dil kelimeleri, çok güvenilir râviler hakkında kullanılan kelimelerdir. Sikatun, mutkinun, hüccetun, sebtun gibi. Bu kelimelerden ikisi bir arada kullanıldığında ta’dil’in ikinci mertebesine işaret eder.
Sabbatun-hüccetun, sikatun-mutkinun, sikatun-sikatun gibi. Ta’dil’in dördüncü mertebesindeki kelimeler sadûkun, mahalluhu’s-sidku, leyse bîhî bes’un gibidir. İbn Ebî Hatim, kendi tasnifine göre ikinci mertebede yer alan bu sözlerden birisiyle adaletine hükmedilen ravinin hadislerinin yazılabileceğini ancak bunların incelenmesi gerektiğini söylemiştir. 1136 İbnu’s-Salâh’a göre bu sözler râvinin ezber derecesini göstermez. Bu bakımdan onun rivayetleri, ancak kayıt sahibi olduğu bilinen râvîlerin rivayetleriyle uyumlu olduğu ölçüde geçerlidir. 1137
İbn Ebî Hatim’in tasnifinde üçüncü derecede yer alan beşinci derece ta’dil kelimelerinden birisiyle adaletine hükmedilen ravinin hadisleri yazıya geçirilmiş ve incelenmiştir. Ancak sıralama bakımından diğerlerine göre daha düşüktür. Şeyhun vasatun, Ceyyidu’l-hadîs, ile’s-Sıdki mâ huve ta’dil kelimeleri bu seviyedeki kelimelerden bazılarıdır. Altıncı derecedeki ta’dil kelimeleri ise sâlihu’l-hadîs, makbulin, süveylih gibi ta’dil kelimesinin zayıf şeklini gösteren kelimelerdir. Hatta bazı cerh ve ta’dil bilginleri, bu seviyedeki kelimelerin ta’dil’i değil, cerh’in en hafif halini gösterdiği görüşündedirler.
Bir yanıt bırakın