Hakkında feraiz ayetleri nazil olan bir sahabe hanım… Cahiliyye döneminin kötü âdetlerinden birinin ortadan kalkmasına sebep olan bahtlı bir zat… Nafakadan pay vermeme meselesine ışık tutmaya yardımcı olan bir sahabe hanım. eşlere ve kız çocuklarına miras bırakmak ve adaletsizliği ortadan kaldırmak…
Kendisi Medinelidir. Sahabelerden Evs İbni Sabit’in (ra) hanımıdır. İslam’ın ışıkları Medine’yi aydınlatmaya başlayınca Ümmü Kühha, kocasıyla birlikte Müslüman oldu.
Resûlullah (s.a.v.) Medine’ye hicret ettiğinde kendisi ve eşi hizmete girdi. Daima Peygamberimizin yanında olmaya çalıştılar. Savaşta ve yurt içinde her türlü hizmeti üstlendiler.
Ümmü Kuhha (r. anha)’nın kocası Uhud Savaşı’na katıldı. Savaş alanında büyük kahramanlıklar sergiledi ve sonunda şehit oldu. Geride üç kızı ve ailesini bıraktı.
Ümmü Kühha (r. anhâ), kocasının geride bıraktığı mirasla çocuklarına bakacaktı. Onlara hem bir anne, hem de bir baba şefkatiyle davranırdı. Ama Cahiliye devrinden kalma kötü bir gelenek vardı. Ölen kişinin eşi ve kızı mirastan pay alamadı. Çünkü Cahiliye Arapları; “Yalnızca savaşanlar ve vatanlarını savunanlar miras alır.” Kadınları ve çocukları mirastan mahrum edeceklerdi.
Amcasının çocukları, Evs’in geride bıraktığı malları aldı. Karısına ve kızlarına hiçbir şey vermediler.
Ümmü Kühha (r. anha) bu durumu anlatıyor. Rasûlullah sallallahu aleyhi vesellem efendimize gelerek haber verdi. Çaresiz olduğunu söyledi. Rabbimiz ona şöyle dedi: “Şimdi evinize dönün, bakalım Tanrı ne diyecek.” dedi.
Bu olay üzerine şu ayet nazil oldu. Cenâb-ı Hak, yetimlerin haklarına uzanan ellere fırsat vermemiştir. Ayetin manası şöyleydi:
“Anne-babanın ve akrabaların geride bıraktıklarından erkeklere de bir pay vardır. Anne ve babasının ve akrabalarının geride bıraktıklarından kadınların da payı vardır. Azınlığa da çoğuna da belli bir pay ayrılmıştır.” (Nisa Suresi. 7)
Bu ayet nazil olduktan sonra Peygamberimiz Hz. Muhammed (sav) mirası alan amcalarına şöyle buyurdu: “Evs’in mülkünden çekilmeli ve hiçbir şey dağıtmamalılar.” Aşağıdakileri içeren bir mesaj gönderdi:
Ümmü Kühha (r. Anha), mirasından pay alamama sorununa, kocasının vefatından sonra duyduğu üzüntü de eklenince çok zor durumda kaldı. Acıları katlanarak arttı. Rabbimiz onların sıkıntılarını, üzüntülerini, sıkıntılarını kısa sürede giderdi. İndirdiği bu ayetle onu ortadan kaldırdı. Bir süre sonra Nisa Suresi’nin 11. ayetini indirerek mirasın anne-baba, oğulları, kızları ve bunların akrabaları arasında nasıl paylaştırılacağını anlattı.
Bu ayetin anlamı şudur:
“Allah size, çocuklarınızdan kadının payının iki katı kadar miras almanızı emrediyor. Kadının sayısı ikiden fazla ise ölenin bıraktığının üçte ikisi onlarındır. Bekar bir kadınsa yarısı onundur. Ölen kişinin çocukları varsa anne ve babasından her birinin mirastan altıda bir payı vardır. Çocuğu yoksa ve anne ve babası ona mirasçı olursa üçte biri annesine kalır. Ölen kişinin kardeşleri varsa altıda biri annesine kalır. Bu payların tamamı merhumun yapacağı vasiyet ve borcun peşindedir. Babalarınızdan veya oğullarınızdan hangisinin size fayda bakımından daha yakın olduğunu bilemezsiniz. Bunlar Allah’ın koyduğu yükümlülüklerdir (paylardır). Şüphesiz Allah alimdir, hikmet sahibidir.” (Nisa Suresi, 11)
Alimler bu ayetleri yorumlarken kulun düşünce ve eylemlerinde aşırılık ve ihmalden uzak durması ve her konuda adaletli davranması gerektiğine dikkat çekerler. Ayrıca şu açıklamayı da yaptılar.
İslam miras hukukunda paylar ile borçlar arasında bir dengeleme yöntemi gözetilmiş; Daha fazla harcamak zorunda olanlara daha fazla, daha az harcamak zorunda olanlara daha az hisse verildi.
İslam aile hukukuna göre evlenirken çeyiz ve düğün masraflarını ödeyecek olan erkektir. Evlendikten sonra ihtiyaç sahibi yakın akrabalarının, eşinin ve çocuklarının bakımını üstlenecek, onların yiyecek, giyecek, barınma gibi asgari ihtiyaçlarını sağlayacak kişi erkektir.
Bu nedenle erkeklerin miras payı genellikle kadınlarınkinin iki katıydı.
Hakkında mirasla ilgili ayetlerin nazil olduğu Ümmü Kühha (r. Anha), ayette emredildiği gibi kocasının mirasının sekizde birini, kızları ise üçte ikisini aldı. Geri kalanı Evs’in kuzenlerine verildi.
Allah ondan razı olsun. Rabbimiz onların şefaatini nasip etsin. Amin.
Mustafa Eriş
Altınoluk Dergisi
Bir yanıt bırakın